هر ساله در تاریخ ۱۶ سپتامبر، روز جهانی "حفاظت از لایه ازن" گرامی داشته می‌شود.

به گزارش سایت خبری محیط زیست ایران (IENA)، لایه ازن تنها چیزی است که بین موجودات روی کره زمین و اشعه فرابنفش وجود دارد.

همانطور که سازمان ملل می گوید، اگر می توانستیم کل لایه ازن را روی سطح مسطح آب‌های جهای پهن کنیم، کل ضخامت آن تنها حدود سه میلیمتر می‌شد و این همان چیزی است که از ما در برابر تشعشعات مضر فرابنفش محافظت می‌کند.

دهه‌هاست که می‌دانیم لایه ازن در معرض خطر است و نیاز به حفاظت دارد. سازمان ملل به مدت سه دهه از طریق معاهدات بین‌المللی مانند "پیمان مونترال" در رابطه با موادی که لایه ازن را تخریب می‌کنند، به منظور ترمیم آن تلاش کرده است.

به گفته هواشناسان اداره ملی اقیانوسی و جوی مستقر در ایالات متحده، در اوایل سال جاری میلادی (۲۰۲۲)، مقدار مواد از بین برنده ازن در استراتوسفر زمین با کاهش ۵۰ درصدی به سطحی رسید که آخرین بار قبل از اینکه سوراخ ازن مشکل ساز شود، مشاهده شده بود؛ با این حال تا ترمیم کامل آن راه درازی در پیش است.

لایه ازن چیست؟

لایه ازون لایه‌ای‌ است در ارتفاع ۲۰ تا ۳۰ کیلومتری سطح زمین (که بسته به شرایط فصلی و آب‌وهوایی ضخامت آن تغییر می‌کند) به ضخامت ۳۰۰ دابسون معادل با سه میلی‌متر در لایه استراتوسفر جو زمین، با غلظت بالایی از مولکول ازن (O۳) که در سال ۱۹۱۳ توسط دو فیزیکدان فرانسوی به نام‌های "شارل فابری" و "آنری بویسون" کشف شد. این لایه با جذب ۹۹٫۹–۹۵ درصد پرتو فرابنفش خورشید، موجب ادامه زندگی بر روی کره زمین می‌شود.

لایه ازن پرتوهای پرانرژی فرابنفش را جذب کرده و آن‌ها را به شکل پرتوهای فروسرخ درمی‌آورد و به سطح زمین می‌فرستد. ازن همچنین بر اثر واکنش‌های شیمیایی بین آلاینده‌های هوا و سایر انتشارات در جو پایین‌تر زمین یعنی تروپوسفر ایجاد می‌شود. در حالیکه ازن یک سپر محافظ در استراتوسفر برای ما فراهم می کند، تماس مستقیم در تروپوسفر می‌تواند برای گیاهان، حیوانات و انسان مضر باشد.

چرا اشعه فرابنفش (UV) برای ما مضر است؟

اغلب گفته می شود که ما به لایه ازن به منظور جلوگیری از اشعه فرابنفش نیاز داریم. می‌دانیم که اشعه‌های خورشید قدرت استریل کردن اشیا را دارند و این می‌تواند ویژگی خوبی باشد اما واقعیت مهم این است که اشعه فرابنفش می‌تواند باعث مرگ شود.

چه چیزی باعث تخریب لایه ازن می شود؟

تا حد زیادی، انسان ها از طریق استفاده از "مواد تخریب کننده ازن" (ODSs) باعث تخریب آن می شوند. گازهایی مانند کلروفلوئوروکربن‌ها (CFCs)، هالون‌ها، CH۳CCl۳ (متیل کلروفرم)، CCI۴ (تتراکلرید کربن)، هیدروکلرو فلوئوروکربن‌ها (HCFCs) و متیل برومید لایه ازن را تخریب می‌کنند. این مواد را می‌توان در یخچال‌ها، دستگاه‌های تهویه، آئروسل، حلال‌ها و آفت کش‌ها یافت.

آیا لایه ازن واقعا سوراخ است؟

پاسخ این سوال "خیر" است. از این پدیده که اغلب به آن سوراخ لایه ازون گفته می‌شود همچنین می توان به عنوان "رقیق شدن چشمگیر" ازون یاد کرد که در بهار در نیمکره جنوبی (اوت-اکتبر) ظاهر می‌شود. در نیمکره شمالی نیز حفره‌های کوچک و سایر تغییرات وجود دارد.

آیا لایه ازن به طور کامل ترمیم می‌شود؟

دانشمندان اظهار کرده‌اند که آینده لایه ازن خوب به نظر می رسد. اگر به اهداف تعیین شده در معاهدات بین المللی پایبند باشیم، ممکن است طی ۵۰ سال آینده - زمانی بین سال های ۲۰۵۰ تا ۲۰۶۵ - به سطوح قبل از سال ۱۹۸۰ میلادی بازگردد. به عنوان مثال، کنوانسیون وین و پیمان مونترال، اولین معاهدات در تاریخ سازمان ملل بودند که در ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۹ به تصویب جهانی رسیدند.

انتهای پیام